Poszczepienny obrzęk naczynioruchowy wydaje się być jedną z najczęstszych działań niepożądanych po zastosowaniu szczepionki. Jednak jego prawdziwa częstość występowania nie jest znana ze względu na ograniczoną ilość danych. Uważa się, że wynika on z nadwrażliwości typu I i IgE-zależnej degranulacji komórek tucznych w skórze. Silne związki wazoaktywne, takie jak histamina, czynnik aktywujący płytki, leukotrieny i prostoglandyna D2 powodują uwalnianie płynu w skórze właściwej, błonach śluzowych i podśluzowych. Należy jednak pamiętać aby odróżnić obrzęk od pokrzywki - ostrej reakcji alergicznej przebiegającej ze świądem obejmującej powierzchowne warstwy skóry.
Czynnikiem wywołującym reakcję alergiczną mogą być zarówno antygeny immunizujące jak i pozostałe składniki szczepionki. Istnieją dane, w których występował on u psów przy pierwszym podaniu szczepionki przeciwko leptospirozie. Podobne reakcje obserwowano u kotów. Ponadto to działanie niepożądane może występować przy szczepionkach inaktywowanych (np. przeciwko wściekliżnie) jak i atenuowanych. Białka i substancje pomocnicze (np. albuminy surowicy bydlęcej, adiuwant, antybiotyki) także mogą wywołać efekt uczulający.
Klinicznie objawia się asymetrycznym obrzękiem skóry twarzy i uszu oraz błon śluzowych oka występującym w ciągu kilku minut lub godzin po podaniu szczepionki. Do czynników zwiększających prawdopodobieństwo wystąpienia u psów zalicza się: średni wiek, małą rasę (do 10 kg), wykastrowanych pacjentów, którzy jednocześnie przyjmują wiele różnych szczepionek przy jednym podaniu. To ostatnie może być też czynnikiem ryzyka u kotów.
W przypadku wystąpienia obrzęku poszczepiennego należy wdrożyć natychmiastowe leczenie. Lekiem z wyboru jest prednizolon w dawce 0,5-1 mg/kg m.c. parenteralnie. Dodatkowo poleca się hospitalizować zwierzę przez co najmniej 1-2 godziny, aby określić, czy objawy się nie pogarszają i nie przechodzą w postać oddechową. Zastosowanie leków przeciwhistaminowych, jak difenyhydramina nie jest przeciwwskazane, ale na tym etapie jego działanie nie musi przynieść efektów. Płynoteraia i adrenalina są niewskazane.
W przypadku pacjentów, u których stwierdzono wystąpienie obrzęku przy wcześniejszym zastosowaniu szczepionki należy wdrożyć środki zapobiegawcze. Nie poleca się zmniejszenia dawki szczepionki, gdyż może to mieć ujemny wpływ na jej działanie. Natomiast sugeruje się podanie pojedynczej dawki difenhydraminy (u psów 2-4 mg/kg m.c. doustnie lub 1-2 mg/kg m.c. domięśniowo; max dawka 50 mg) na ok pół godziny przed szczepieniem u psów i bezpośrednio u kotów (2-4 mg/kg m.c. doustnie lub 1 mg/kg m.c. domięśniowo).
http://www.todaysveterinarypractice.com/article.asp?articleid=T1301C04#article
Dagmara Majewska
